AI ya Mabilioni, Mishahara ya Aibu: Wakenya Wanavyotumikishwa na Kampuni za AI.

Wakati dunia inakumbatia akili mnemba (AI) kama mkombozi wa kizazi kipya, kuna ukweli mchungu unaofichwa makusudi. Maendeleo haya ya kiteknolojia yanajengwa juu ya migongo ya wafanyakazi wa Kiafrika, wengi wao wakiwa vijana wa Kenya, wanaofanya kazi nzito, ngumu, na ya kisaikolojia—kwa mshahara wa aibu unaoshuka hadi chini ya dola mbili kwa saa.

Huu si uvumi. Ni mfumo uliopangwa vizuri wa unyonyaji unaoendeshwa kwa jina la ajira ya kidijitali. Ni ukoloni mpya wa kidijitali, ambapo rasilimali za Afrika sasa si dhahabu wala almasi—ni data, muda, na akili za watu.

Nguvu Kazi Isiyoonekana ya AI

Mifumo ya AI kama ChatGPT haifanyi kazi yenyewe. Inahitaji mamilioni ya vipande vya data vilivyoainishwa na kuchambuliwa kwa usahihi—kazi inayofanywa na wanadamu halisi. Wachakataji wa data hupitia picha, maandishi, na sauti zenye maudhui mazito, wakiziorodhesha kwa mikono ili AI ijifunze kutambua na kuitikia ipasavyo.

Kenya imekuwa kitovu cha kazi hizi, hasa kupitia makampuni ya kati kama Sama (zamani Samasource), ambayo hutoa huduma kwa kampuni kubwa za teknolojia kama OpenAI, Meta (Facebook), Google, na Microsoft.

Malipo Duni, Maudhui ya Kikatili

Wafanyakazi wa Kenya wanaopitia maudhui ya kutisha—ukiwemo unyanyasaji wa watoto, ubakaji, mauaji, na mateso—wanalipwa kati ya $1.32 hadi $2 kwa saa. Kazi hizi huathiri afya ya akili kwa kiwango kikubwa, huku wengi wakiripoti msongo wa mawazo, kiwewe, na kukosa msaada wa kisaikolojia kazini.

Ili kufanya AI iwe “salama,” kampuni kama OpenAI zilituma makumi ya maelfu ya maandishi yenye sumu kwa Sama nchini Kenya kuanzia Novemba 2021. Wafanyakazi walipewa kazi ya kuyaainisha ili kusaidia AI kutambua na kuzuia maudhui hatari mtandaoni. Hii ilikuwa ni kazi ya kulinda watu duniani kote, lakini kwa bei ya afya ya akili ya wafanyakazi wa Kiafrika.

Ukoloni Mpya wa Kidijitali

Tofauti na enzi za utumwa wa kimwili, sasa ni akili, muda, na uvumilivu wa Waafrika vinavyonyonywa. Wachambuzi wengi wanaita hii aina mpya ya ukoloni wa kidijitali—ambapo mataifa tajiri yanatumia gharama nafuu ya wafanyakazi kutoka Kusini mwa Dunia kuzalisha faida isiyoelezeka, huku yakitoa ahadi zisizo na uhalisia za “kuinua jamii.”

Kenya, yenye vijana wengi wasomi, waliosoma Kiingereza, na wanaopatikana mtandaoni kwa urahisi, imekuwa kivutio kikuu. Lakini sheria za kazi hazijaweza kuwalinda kikamilifu dhidi ya mazingira haya hatarishi na kandamizi.

Wafanyakazi Wanazungumza – Mapambano Yanaanza

Baada ya miaka ya kimya, wafanyakazi wa data Kenya wameanza kujieleza. Vyama kama Content Moderators Union vimeanzishwa kudai haki zao—ikiwemo malipo bora, mazingira salama, na huduma za afya ya akili. Wameanza kupaza sauti dhidi ya mfumo unaowatumikisha kwa kivuli cha ajira ya kisasa.

Serikali ya Kenya, kupitia matamshi ya Rais William Ruto, imeonesha nia ya kuweka sheria za kulinda wafanyakazi wa sekta ya teknolojia. Lakini utekelezaji na uwajibikaji wa makampuni ya kimataifa bado ni changamoto kubwa.